HomeChâu Thạch: Đọc thơ về chợ quê Quảng Trị của Võ Văn Hoa (ĐN)
Thứ Ba, 15 tháng 10, 2019
Tôi có
người bạn văn viết về chợ thật là độc đáo, đó là ký giả Lương Minh với quyển
sách “Chợ Tỉnh Chợ Quê” có một không hai giữa thời này. Tôi có người bạn làm
bài thơ về chợ cũng tuyệt vời, đó là nhà thơ Lê Đình Hạnh với bài thơ “Kẻ Chợ”
mà mỗi lần anh đọc lên thì bạn bè lắng nghe thích thú. Tôi cũng yêu 10 bài thơ
viết về chợ của Anh Thơ, một nữ sĩ của thập niên 40 thế kỷ trước. Ngoài ra còn
rất nhiều bài thơ về chợ khác xưa nay có thể làm cho ta thú vị. Lần nầy, tôi
lại khám phá thêm chùm thơ về chợ quê của một tác giả mà tôi đã mến mộ từ lâu,
chùm thơ viết về các chợ quê ở tỉnh Quảng Trị, nơi quê hương thân yêu mà tôi đã
gắn bó một thời tuổi trẻ. Chùm thơ đã đem đến cho tôi những cảm xúc dạt
dào. Đó là bốn bài thơ của nhà thơ Võ Văn Hoa, một thi nhân đang ở ngay trên
quê hương Quảng Trị của mình:
Thông tin cá nhân: (VanDanViet)
Tác giả Châu Thạch
Tên thật: Trương Văn Trạn
Quê: Quảng Nam
Chỗ ở hiên nay: 75 Phan Kế Bính, TP. Đà Nẵng
Điện thoại: 0511.3894610
Email: truongvantran@hotmail.com
_____
Tên thật: Trương Văn Trạn
Quê: Quảng Nam
Chỗ ở hiên nay: 75 Phan Kế Bính, TP. Đà Nẵng
Điện thoại: 0511.3894610
Email: truongvantran@hotmail.com
_____
Tôi
có người bạn văn viết về chợ thật là độc đáo, đó là ký giả Lương Minh với quyển
sách “Chợ Tỉnh Chợ Quê” có một không hai giữa thời này. Tôi có người bạn làm
bài thơ về chợ cũng tuyệt vời, đó là nhà thơ Lê Đình Hạnh với bài thơ “Kẻ Chợ”
mà mỗi lần anh đọc lên thì bạn bè lắng nghe thích thú. Tôi cũng yêu 10 bài thơ
viết về chợ của Anh Thơ, một nữ sĩ của thập niên 40 thế kỷ trước. Ngoài ra còn
rất nhiều bài thơ về chợ khác xưa nay có thể làm cho ta thú vị.
Lần
nầy, tôi lại khám phá thêm chùm thơ về chợ quê của một tác giả mà tôi đã mến mộ
từ lâu, chùm thơ viết về các chợ quê ở tỉnh Quảng Trị, nơi quê hương thân yêu
mà tôi đã gắn bó một thời tuổi trẻ. Chùm thơ đã đem đến cho tôi những cảm
xúc dạt dào. Đó là bốn bài thơ của nhà thơ Võ Văn Hoa, một thi nhân đang ở ngay
trên quê hương Quảng Trị của mình:
Đầu
tiên ta hãy đọc bài thơ “Chợ Quê”. Bài thơ không nói chợ quê nào nhưng ai đọc
cũng dễ biết rằng, tác giả nói về các chợ quê Quảng Trị. Thế nhưng bài thơ đã
phát họa những nét đặc trưng chung của chợ quê nước ta, mộc mạc, giản dị, thấm
đượm hồn người dân quê nước Việt:
CHỢ QUÊ
***
"Người ơi buông áo em ra
Để em đi chợ kẻo mà chợ trưa..."
Đi vô trong Huế trong Hàn
Ghé qua siêu thị vội vàng rồi ra
Ta về đi chợ quê ta
Hàng rau rau sạch...hàng quà bến sông
Đi mau kẻo chợ hết đông
Trầu têm cánh phượng ới chồng...chồng
ơi!
Chợ quê đi suốt cuộc đời
Người quê buông áo nói lời tình chung
Chợ quê muôn nẻo tơ chùng!
Võ Văn Hoa
Bài
thơ chỉ có chín câu, nhưng tác giả nhắc ta biết sự thoải mái khi dạo chợ quê,
sự tinh khiết của nông sản bán ở đó cũng như địa diểm mà dân quê thường họp chợ
ở gần bến sông, gần cây cầu hay dưới một gốc đa già. Các câu thơ “Ghé qua
siêu thị vội vàng rồi ra”, “Hàng rau sạch.. hàng quà bến sông”, “Trầu tem
cánh phượng ới chồng…chồng ơi” đánh động tâm hồn ta tưởng tượng được một khung
cảnh họp chợ bán buôn đơn sơ, bình dị và đầy sự luyến ái trong tâm hồn.
Nhà thơ thật độc đáo khi để tiếng người vợ vui mừng gọi chồng vọng lên khi thấy
“Trầu tem cánh phượng”. Chỉ một câu thơ mà lột tả hết sự chơn chất của người
vợ, có thể xem như đại diện cho người phụ nữ nông thôn, người phụ nữ ấy thật
hồn nhiên khi cất tiếng gọi to chồng mình vì vui mừng thấy có trầu tem
cánh phượng. “Tem cánh phượng” cũng đại diện cho hình ảnh tình yêu trong lễ
nghi đẹp vô vàn qua phong tục miền quê còn sót lại.
Phần
cuối bài thơ, nhà thơ mượn chữ “buông” trong câu ca dao “Người ơi buông áo em
ra/ Để em đi chợ kẻo mà chợ trưa” để lấy chợ diễn đạt nhưng khối tình chung,
những mối tình vương vấn suốt đời của trai gái nông thôn. Những mối tình
ấy, chợ đã mang ít nhiều dấu ấn kỷ niệm trong cuộc tình của họ.
Qua
bài thơ thứ hai, tác giả viết vè chợ Cầu:
CHỢ CẦU
"Mua vôi chợ Quán chợ Cầu"
(Ca dao)
Hai đêm nằm ở đất Gio Châu
Chẳng thấy cầu đâu lại chợ Cầu
Thấp thóang bóng chiều rơi tóc trắng
Niềm mong như thể đã xanh lâu
Vôi trắng nghìn năm lời ước hẹn
Đỏ au cổ tích chẳng nhòa phai
Chợ Cầu giao cảm cùng sông núi
Viên mãn cho người một sớm mai.
Võ Văn Hoa
“Ru
em em ngủ cho muồi/ Để mẹ đi chợ mua vôi ăn trầu/ Mua vôi chợ Quán chợ Cầu/ Mua
cau Nam Phổ mua trầu chợ Dinh.”: Đó là câu ca dao ở vùng đất Quảng Trị có đề
cập đến chợ Cầu. Chợ Cầu như một địa danh gần gũi, đã đi vào câu hát,
nuôi lớn bao tâm hồn trên mảnh đất Gio Linh tỉnh Quảng Trị. Có lẽ nhà thơ
Võ Văn Hoa đã ở lại hai đêm tại di tích của chợ Cầu ngày xưa. Chợ cầu ngày xưa
ở phía đông thị trấn Gio Linh, cách quốc lộ 1A chưa đầy 1km, kế bên di tích
quốc gia đình làng Hà Thượng. Chợ Cầu ngày nay đã được dời lên phía tây quốc lộ
1A, là trung tâm trao đổi hàng hóa lớn nhất của Huyện Gio Linh, sầm uất và
khang trang chớ không “Vôi trắng nghìn năm/ Đỏ au cổ tích” như trong thơ của
tác giả.
Bài
thơ “Chợ Cầu” của Võ Văn Hoa là một bài thơ hoài cổ, giống như bà Huyện Thanh
Quan thấy “Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo/ Nền cũ lâu đài bóng tịch dương” trong
bài thơ “Thăng Long Thành Hoài Cổ”. Khác với bà Huyện Thanh Quan thấy “Cảnh đó
người đây luống đoạn trường” thì nhà thơ Võ Văn Hoa tích cực hơn. Nhìn di tích
lịch sử tuy u trầm nhưng nhà thơ đã khám phá được một sợi dây kết hợp từ quá
khứ đến hiện tại và tương lai. Đó là niềm mong ước bao điều tốt đẹp lưu truyền
qua bao thế hệ vẫn xanh màu đá “như thể đã xanh lâu”. Đó là những ước hẹn, hay
nhưng lời thề non nước từ xưa đến nay còn trường tồn như “vôi trắng nghìn năm”.
Đó là những cảo thơm mang hồn dân tộc vẫn “Đỏ au cổ tích chẳng phai nhòa”
Nhà
thơ Võ Văn Hoa nguyên là mọt nhà giáo, với tư duy nầy đem vào bục giảng, tôi
nghĩ những thế hệ học sinh của thầy sẽ có cái nhìn mới tốt đẹp hơn, khám phá
những chúc thư mà cha ông viết trong đá, trong gạch, trong kiến trúc của đền
đài, lăng tẩm, gởi lại cho hậu thế những lời giáo huấn nghiêm khắc, những trách
nhiệm với non nước mà con cháu phải làm.
Bài
thơ thứ ba là bài thơ “Qua Chợ Kẻ Diên Xưa:
QUA CHỢ KẺ DIÊN XƯA
Còn ngôi đình chứng tích với thời
gian
Cây sanh cổ kể bao điều kỳ tích
Người
ở dưới nôốc lên
Người từ miền trên lại
Chợ gạo cá, bốn mùa hoa trái
Cứ vây quanh Khu chợ thập thành
Tôi như người cổ sơ
Đi chân đất đầu trần qua chợ
Thấy tráng sĩ dừng ngựa
Thấy nho sinh ghé trạm dừng chân
Cho hành trình vượt cây đa vào kinh ứng
thí
Chợ Kẻ Diên xưa Vang bóng một thời
Chợ Kẻ Diên xưa Người tuyệt vọng vẫn
còn đường hy vọng
“Còn da lông mọc còn chồi nảy cây”
Chợ Diên Sanh hôm nay Người qua chợ có
vô tình như thể
Tôi xót đắng – cây Sanh chiều tuổi xế
Như lãng quên năm tháng ở quanh mình
Võ Văn
Hoa
“Trong
kho tàng ca dao tục ngữ của VN, bài ca dao chục trứng (hay bài ca dao về con gà
Kẻ Diên) được xem là một trong những bài ca dao hay nhất nói về niềm lạc quan
và hi vọng. Nhưng không phải ai cũng biết địa danh 'Kẻ Diên' trong bài ca dao
này ở chỗ nào.
“Tháng
giêng tháng hai/ Tháng ba, tháng bốn/ Tháng khốn tháng nạn/ Đi vay đi tạm được
một quan tiền/ Ra chợ Kẻ Diên mua con gà mái/ Về nuôi, hắn đẻ ra chục trứng/ Một
trứng: ung/ Hai trứng: ung/ Ba trứng: ung/ Bốn trứng: ung/ Năm trứng: ung/ Sáu
trứng: ung/ Còn ba trứng nở ra ba con/ Con diều tha/ Con quạ bắt/ Con mặt cắt
xơi/ Chớ than phận khó ai ơi/ Còn da lông mọc, còn chồi nảy cây”
Theo
nhà báo Phạm Xuân Dũng (Ban Văn nghệ chuyên đề, Đài PT-TH Quảng Trị) thì từ
“kẻ” là một từ cổ, giờ không còn dùng nữa nhưng có nghĩa nôm na là một vùng
đất, một làng quê.
Ở
Quảng Trị có Kẻ Lạng thuộc xã Hải Sơn, Kẻ Văn thuộc xã Hải Tân, Kẻ Vịnh thuộc xã
Hải Hòa (cùng thuộc H.Hải Lăng). Còn Kẻ Diên được nhắc tới trong bài ca chính
là Diên Sanh ngày nay, thuộc xã Hải Thọ (H.Hải Lăng, Quảng Trị).”
Nhà
thơ Võ Văn Hoa qua chợ Diên Sanh hôm nay nhưng tâm trí lại nghĩ về ngôi chợ tại
đây mấy trăm năm về trước có tên là Kẻ Diên. Khác với chợ Cầu, chợ Kẻ Diên chỉ
thay tên nhưng vẫn họp chợ trên nền đất cũ. Do đó nhà thơ được nhìn những di
tích xa xưa như ngôi đình, như cây sanh còn sót lại. Từ nhưng di tích đó, gợi
cho tâm hồn thi nhân lãng mạn, đã tưởng mình quay lại tiền kiếp “như người cổ
sơ/ Đi chân đất đầu trần qua chợ”. Bài thơ hay ở chổ đó, hay ở chổ tưởng tượng
và hư cấu tuyệt vời. Chợ Diên Sanh ngày nay như bao ngôi chợ khác không có gì
đáng nói. Thế nhưng, nhìn ngôi chợ Diên Sanh ngày nay để kéo ngược thời gian,
sống vào quá khứ, đứng giũa chợ Kẻ Diên ngày xưa để “Thấy tráng sĩ dừng ngựa/
Thấy nho sinh ghé trạm dừng chân” là một cơn mơ như hiện thực, là một ý thơ
trên cả ý thơ, kéo đất kéo trời của quá khứ về trong hiện tại, đưa không gian
hiện tại về quá khứ, truyền cảm xúc đến người đọc thơ thấy hiển hiển trong trí
mình những hình ảnh sống, thực hơn phim.
Trong
bài thơ “Qua Chợ kẻ Diên” nhà thơ Võ Văn Hoa có bày tỏ một nỗi niềm “Xót đắng”
vì nhà thơ nhìn “cây sanh chiều tuổi xế/ Như lãng quên năm tháng ở quanh mình”.
Đó chỉ là một sự u hoài thoáng qua khi cảm động sự phôi pha, già cỗi đứng trước
sự rộn ràng, sầm uất của sinh hoạt chợ ngày nay. Thật ra trong tâm hồn nhà thơ,
một niềm hy vọng, một sự lạc quan yêu đời, tin tưởng vào tương lại luôn luôn đầy
ắp. Vì sao ta biết? Vì câu thơ “Chợ Kẻ Diên vang bóng một thời/ Chợ Kẻ Diên
Người tuyệt vọng vẫn còn đường hy vọng” khẳng định nhà thơ thấy được sự vượt
qua, sự phục hưng, sự sống lại của ngôi chợ qua bao nhiêu thế hệ. Rồi câu ca
dao “Còn da lông mọc còn chồi nảy cây” mà tác giả đưa vào thơ là một câu ca dao
có chứa đựng yếu tố của tư tưởng triết học thường gọi là “triết ly dân gian”
hay “triết học của nhân dân lao động” phát hiện ra bản chất, quy luật của sự
sinh tồn, hiện tượng tự nhiên của cuộc sống, khẳng định thêm nhà thơ có tâm hôn
lạc quan. Bài thơ cho ta quay lại một quá khứ thanh bình và nhìn về một tương
lai với niềm hy vọng tốt đẹp.
Bài
thơ thứ tư là bài thơ “Chợ Hôm”:
CHỢ HÔM
Gánh cá chiều chạy từ biển lên
Đòn gánh cong đời mẹ
Người phu già khuân miền dâu bể
Điếu thuốc Lào phả khói hoàng hôn.
*
“Gái thương chồng đang đông buổi chợ...”
Chợ Hôm có còn gì không?
Người về chợ không còn thủng thẳng
Tranh mua từng mớ cá, ngọn rau...
*
Đất nước có nhiều phiên chợ lạ.
Có người đến thấy lòng mình thanh thản
Có người đến thấy phận mình xót đắng
Chợ Hôm đắt ít, rẻ nhiều.
*
Tôi về chợ Hôm một chiều
Nắng nhạt nhòa vàng Kim Long mỹ tửu
Chợt nghĩ về dòng đời vĩnh cửu
Có người con gái đi ra
từ phía
rìa làng
Võ Văn Hoa
Chợ
Hôm: Di tích xếp hạng cấp tỉnh (14/04/2016)
Địa
điểm này nằm bên bờ sông Thạch Hãn, thuộc làng Lập Thạch, phường Đông Lễ, thành
phố Đông Hà; cách trung tâm thành phố khoảng 1,5km về phía đông nam. Đây là một
chợ làng được hình thành khá sớm trong lịch sử; là nơi trao đổi hàng hóa, buôn
bán của một số làng ở phía nam thành phố Đông Hà và nhiều làng ở phía Đông bắc
Triệu Phong.
Bài
thơ “Chợ Hôm” được mở đầu bằng một hoạt cảnh sống động. “Gánh cá chiều chạy từ
biển lên/ Đòn gánh cong đời mẹ”. Cụm từ “đòn gánh cong đời mẹ” khiến cho hoạt
cảnh không phải chỉ xảy ra trong chốc lát mà kéo dài thời gian suốt một đời mẹ.
“Người phu già khuân miền dâu bể/ Điếu thuốc lào phả khói hoàng hôn”
là câu thơ trùm lên mọi biển động của cuộc đời và u uẩn khói thuốc lan tỏa cả
không gian.
Tác giả mượn một trong hai câu ca dao “Gái
thương chồng đương đông buổi chợ/ Trai thương vợ nắng quái chiều hôm” để tán
dương tình yêu thương, sự hy sinh của mẹ, lặn lội ở chợ trong cả mùa đông
lạnh vì chồng vì con mình.
Ngược
với những bài thơ trước, bài thơ nầy tác giả có những nỗi ưu tư khi
nhìn thấy “Người về chợ không còn thủng thẳng/ Tranh mua từng mớ cá ngọn rau”
mà mớ cá ngọn rau ấy “Đắt ít, rẻ nhiều”.
Nhà
thơ về chợ Hôm một chiều, ánh nắng nhạt nhòa chiếu trên những chai rượu ngon
đặc sản có nhản hiệu Kim Long, làm cho tác giả chợt nghĩ về qua khứ xa xôi,
chợt thương những người con gái bỏ làng ra đi vì hệ lụy, vì hôn nhân, vì muốn
đi tìm một bến đậu tốt hơn.
Bài
thơ “Chợ Hôm” se thắt một nối buồn. Buồn vì có lẽ tên chợ là Hôm, có nghĩa là
tối, và tác giả đến đó trong một buổi chiều vàng vọt. Thế nhưng cọng với những
bài thơ trên, ta thấy được tâm hồn tác giả là một sợi dây rung lên được lắm
cung đàn. Đọc “Chợ Hôm” ta thấy con tim mình trầm lắng. Một chút xót thương cho
mẹ, một chút ưu tư vì cảnh nghèo, một chút nhớ nhung xa vời về thân phận những
người con gái đi về “tứ phía, rìa làng” cho ta thứ cảm xúc sâu lắng, xa
vời. Đắng của cuộc sống và ngọt của tiếng thơ hòa quyện trong lòng ta sắc màu
thi vị.
Có
lẽ tôi không nói thêm nữa đề bài thêm dài ra vô ích. Thiết tưởng bốn bài thơ về
“Chợ Quê Quảng Trị” của nhà thơ Võ Văn Hoa có viết mấy thì cũng nói được một
phần rất nhỏ mà thôi. Mục đích của người viết là chỉ giới thiệu thơ, để người
đọc đọc nó, sẽ tự thấy cai hay bằng đồng cảm, bằng cảm nhận trực tiếp, thì sẽ
thẩm thấu vào tâm hồn mình hương hoa, thi vị được ẩn chứa trong thơ mà lời nói
trở nên vô dụng. Thơ Võ Văn Hoa là một thứ thơ trầm lắng, nhìn thấy nó như nhìn
chất ngọc óng ánh dưới sông sâu trong dòng nước trong rất trong, nhưng phải
chịu nhìn mới thấy!!!
----
(Ảnh 1- Võ Văn Hoa và Châu Thạch; Ảnh 2- Võ
Văn Hoa)
----
© Tác giả giữ bản quyền.
. Cập nhật lại theo nguyên bản của tác giả gởi từ Đà Nẵng ngày 15/10/2019
Xin Vui Lòng Ghi Rõ Nguồn VanDanViet Khi Trích Đăng Lại.
_______________________________________________
Bài liên quan
Comments[ 0 ]
Đăng nhận xét