HomePhạm Đức Nhì: Cái tội không cài lại khuy áo ngực (USA)
Thứ Bảy, 14 tháng 12, 2019
Tan Vỡ
là bài thơ viết theo lối Kiếm Tông: Ra chiêu độc, nhắm vào chỗ hiểm nhưng ít nội
lực. Lối viết này nhẹ về cảm xúc, nặng về kỹ thuật - chú trọng cái đẹp văn
chương của câu chữ và thế trận. Thi sĩ tỉnh táo nên cảm xúc tầng 3 - ở ngoài
câu chữ, phát sinh do trạng thái cao hứng, nổi điên của tác giả (mà đỉnh điểm của
nó là hồn thơ) - thường không có hoặc có rất ít. Bài thơ thường ngắn và đoạn kết
thường sử dụng thủ pháp “gợi, không kể” (Show, Don’t Tell) tạo cảm giác thích
thú cho độc giả khi “bắt” được tứ thơ.
Tác giả Phạm Đức Nhì
Họ tên thật Phạm Đức Nhì
Quê quán: Việt Nam
Hiện định cư tại Galveston, Texas
Email: nhidpham@gmail.com
_____
Mở ngăn kéo rồi anh bỏ ngỏ
Bút viết xong không đậy nắp bao giờ
Ôi anh yêu, lơ đãng đến là
Con nai rừng của em...
Tất cả rồi dễ qua đi, qua đi
Chúng mình sẽ thành vợ thành chồng
Nếu không có một lần...
Một lần như đêm nay
Sau phút giây
Êm đềm trên ghế đá
Anh không cài lại khuy áo ngực cho em
(Dư Thị Hoàn, tập thơ Lối Nhỏ)
(Bình thơ kiểu lan man, không
bài bản)
Tan
Vỡ là bài thơ viết theo lối Kiếm Tông: Ra chiêu độc, nhắm vào chỗ hiểm nhưng ít
nội lực. Lối viết này nhẹ về cảm xúc, nặng về kỹ thuật - chú trọng cái đẹp văn
chương của câu chữ và thế trận. Thi sĩ tỉnh táo nên cảm xúc tầng 3 - ở ngoài
câu chữ, phát sinh do trạng thái cao hứng, nổi điên của tác giả (mà đỉnh điểm của
nó là hồn thơ) - thường không có hoặc có rất ít. Bài thơ thường ngắn và đoạn kết
thường sử dụng thủ pháp “gợi, không kể” (Show, Don’t Tell) tạo cảm giác thích
thú cho độc giả khi “bắt” được tứ thơ.
Bài
thơ có hình thức thật dễ thương. Ba câu đầu còn có vóc dáng của Thơ Mới (biến
thể). Đến câu thứ tư đã thấy khác lạ. Đọc hết bài thì thấy tay chân tác giả sạch
trơn, không còn bóng dáng của xiềng xích, dây nhợ, luật tắc.
Chị
còn giữ lại chút vần, nhưng là thứ vần thoang thoảng, phóng khoáng, không trói
buộc. Chỗ có, chỗ không, len theo dòng chảy của tứ thơ. Bài thơ có 11 câu, 69
chữ nhưng chỉ có 3 cặp vần (giờ là, chồng lần, nay giây), toàn là thông vận,
trong đó có 2 thông vận rất xa nên độ ngọt vừa phải, đủ cho ý này nối tiếp ý kia
một cách tự nhiên, tuyệt đối không có hội chứng nhàm chán vần.
Tôi
đọc to cả bài thơ vài lần để nghĩa của từng chữ, từng câu, từng đoạn thấm vào hồn,
để nghe tiếng nhạc êm đềm thánh thót chơi vơi, và để nhận ra kỹ thuật thơ nhuần
nhuyễn của tác giả.
Hai
câu đầu:
Mở ngăn kéo rồi anh bỏ ngỏ
Bút viết xong không đậy nắp bao giờ
đặt nền cho câu kết:
Anh không cài lại khuy áo ngực cho
em
rất
khéo. Mở ngăn kéo không đóng, bút viết xong không đậy nắp, đều dễ cho qua.
Nhưng “không cài lại khuy áo ngực cho em” thì theo chị, không thể chấp nhận được.
Gợi ý đơn giản mà rất hợp.
Hai
câu 3 và 4
Ôi anh yêu, lơ đãng đến là
Con nai rừng của em...
rất
tình và dễ thương. Đây cũng là chỗ bước ra khỏi lề luật của Thơ Mới biến thể.
Bài
thơ thành công ở chỗ tác giả đã chuyển tải được tâm tình của mình đến độc giả một
cách điệu nghệ; chị đã thành thật bày tỏ điều mình muốn nói, và độc giả đã hiểu
được, cảm được cái thông điệp ấy không khó khăn lắm.
Có
một điều hơi trái khoáy nơi cảm xúc của tác giả. Tâm trạng của chị lúc làm thơ có
thể nói là “nóng như lửa”. Lý do: Sau khi cho người yêu thám hiểm và mân mê
“đôi gò bồng đảo” hắn lại đành lòng không cài lại khuy áo ngực cho mình. Nó được
biểu lộ ở chỗ ngay đêm hôm đó, sau khi chia tay từ “ghế đá”, chị đã tự ý quyết
định cắt đứt mối tình.
Sự
đè nén cảm xúc của nhà thơ Dư Thị Hoàn thật đáng nể phục. Chị đã biểu lộ sự
thâm trầm của một phụ nữ có bản lãnh. “Giận đến điên tiết” nhưng lời thơ vẫn nhẹ
nhàng, giọng điệu vẫn dịu dàng.
Chúng mình sẽ thành vợ thành chồng
Nếu không có một lần...
Một lần như đêm nay
Sau phút giây
Êm đềm trên ghế đá
Anh không cài lại khuy áo ngực cho em
Nhẹ
nhàng, dịu dàng nhưng dứt khoát. Hai chữ “đêm nay” chứng tỏ chị đã quyết định dứt
khoát ngay sau đó. Và cái tựa Tan Vỡ là kết quả đương nhiên.
Đáng
tiếc là sự đè nén đó đã làm bài thơ thiếu hơi nóng, chỉ khơi gợi được cảm xúc tầng
1 (từ câu chữ), cảm xúc tầng 2 (từ thế trận). Cảm xúc tầng 3 hầu như không có.
Bình
luận về bài thơ luôn gây tranh cãi này, Tiến sĩ Trần Ngọc Hiếu dẫn chứng luận
điểm của một tôn giáo: “Thân thể của tôi là luật của tôi”. Ông cho rằng “… Người
phụ nữ có thể chấp nhận người đàn ông vô tâm, nhưng đến mức không cài lại khuy
áo (đã vượt giới hạn cho phép - chữ của PĐN), là dấu hiệu cho thấy người phụ nữ
này ý thức về thân thể mình, sự tổn thương của mình, cô ấy đòi hỏi sự tôn trọng,
cần được nhìn như một cái gì bình đẳng”. (1)
Tôi
không đồng ý với nhận xét của Tiến Sĩ Trần Ngọc Hiếu.
Nguyễn
Thị Hoàng Bắc – qua bài Ngọn Cỏ - muốn đái đứng để đòi lại quyền bình đẳng với
nam giới, nhưng lời kêu gọi của tác giả Ngọn Cỏ không được nhiều người hưởng ứng
(2). Lý do: Hình ảnh người phụ nữ đứng đái – do đặc tính của bộ phận sinh dục
(kiêm bài tiết) – không những không được đẹp mà còn rất phản cảm nữa.
Trong
khi đó, Tan Vỡ của Dư Thị Hoàn chỉ là sự ương ngạnh đầy cá tính của một phụ nữ
thích được hoàn toàn độc lập trong cách suy nghĩ và ứng xử của mình, chẳng liên
quan đến bình đẳng hay nữ quyền gì hết.
Trong
bài Sài Gòn Một Chiều Em Lỡ Hẹn tôi có viết về cô bạn gái thời vẫn còn rất trẻ:
“Còn nhớ không? Có lần anh lấn tới
Cũng một buổi chiều, em vẽ một làn ranh
Đây là biên giới.
Đừng bao giờ vượt quá nghe anh (3)
Dù
tình từ cảm mến đã đến chỗ yêu thương nhưng nàng vẫn muốn giữ gìn, không muốn
người yêu coi thường mình. Tôi hoàn toàn chấp nhận thái độ tự trọng ấy. Tuy
nhiên, chỉ sau một thời gian ngắn, làn ranh ấy đã được vẽ lui lại mấy lần khi
tình thêm sâu đậm. Và sau cùng, trong cơn cao hứng, tôi xóa sạch làn ranh; nàng
phụng phịu một tí rồi cũng vẫn mỉm cười vui vẻ.
Trường
hợp của Tan Vỡ thì khác. Tình của hai người đã chin mùi, sắp sửa thành vợ,
thành chồng. Nàng đã mở cổng hai lớp rào đón chàng vào thăm khu đồi hai quả của
mình. Chàng và nàng đã đê mê “sau phút giây êm đềm trên ghế đá”. Thế rồi chỉ vì
“Anh không cài lại khuy áo ngực cho em” mà nàng, không một lời cảnh báo, cắt đứt
mối tình, “mời chàng đi chỗ khác chơi”.
Ở
đây không phải vì lòng tự trọng mà vì trong cơn bốc đồng, tự ái dâng lên cao độ,
chị đã đưa ra một quyết định không hợp lý mà cũng chẳng hợp tình – ngôn ngữ đời
thường là “chảnh không phải lối”.
Hơn
nữa, mình cài khuy áo ngực cho mình thì không khó lắm. Nhưng người khác cài cho
mình thì không phải dễ - nhất là hai người ngồi bên nhau trên ghế đá. Nếu không
đứng lên cũng phải xoay lưng lại. Rồi còn trời tối, không thấy rõ ràng nên cũng
phải mò mẫm một lúc may ra mới cài được. Mà đây là ghế đá chứ có phải nhà
riêng, phòng riêng đâu. Mò mẫm kiểu đó lỡ có ai thấy người ta cười chết.
Mới
dạo thăm “hai quả đồi” mà luật lệ đã khắt khe như thế, còn khi đã thành vợ
thành chồng thì sao? Đâu phải chỉ có khuy áo ngực mà cả áo quần lớp này lớp
khác. Cứ cái tinh thần ấy, luật lệ ấy thì ân ái không còn là lạc thú mà sẽ trở
thành những bực mình, khó chịu; không khéo thì chẳng bao lâu cả anh chồng lẫn
chị vợ đều mắc phải chứng bệnh lãnh cảm.
Bởi
vậy tôi hoàn toàn đồng ý với nhà nghiên cứu Hoàng Tố Mai khi bà cho rằng “Bài
Tan vỡ tôi lại không để ý lắm. Tôi không quan tâm chuyện cài lại áo, vì đối với
tôi quần áo ai người ấy mặc”. (1)
Tóm
lại, Tan Vỡ là một bài thơ hay, đặc biệt là hình thức (thi pháp) của bài thơ.
Nó đã thoát khỏi trói buộc của các thể thơ truyền thống, vượt qua Thơ Mới, kể cả
Thơ Mới biến thể.
Số
chữ trong câu tùy tiện, Số câu trong bài tự do, viết hết ý thì thôi.
Như
đã nói ở trên, tác giả còn giữ lại chút vần, nhưng là thứ vần thoang thoảng,
phóng khoáng, không trói buộc.
Tứ
thơ thông thoáng, dàn trải tâm tình của tác giả một cách dễ dàng và hiệu quả.
Tiếc
là thông điệp của tứ thơ quá “chảnh” nên khó tìm được người đồng thuận chứ đừng
nói là đồng cảm.
Theo
tôi, nhà thơ Dư Thị Hoàn nắm vững và đã đi trước nhiều nhà thơ đương đại về thi
pháp. Nếu chị chuyển qua viết theo lối Khí Tông thì với kỹ thuật thơ mới mẻ và
nhuần nhuyễn như thế, lại gặp được trạng thái tâm rung chuyển mạnh mẽ như khi đặt
bút viết Tan Vỡ, tôi tin rằng thơ của chị sẽ có hồn, sẽ lưu lại ấn tượng khó
quên trong lòng người đọc. Và dĩ nhiên, vị trí của chị trong làng thơ sẽ còn
cao hơn nữa.
—
CHÚ THÍCH:
—
. Cập nhật theo nguyên bản của tác giả gởi từ USA ngày 14/12/2019
Xin Vui Lòng Ghi Rõ nguồn VanDanViet Khi Trích Đăng Lại.
_______________________________________________
Xin Vui Lòng Ghi Rõ nguồn VanDanViet Khi Trích Đăng Lại.
_______________________________________________
Bài liên quan
Comments[ 0 ]
Đăng nhận xét