Thư từ, bài viết gửi về địa chỉ Email: Vandanviet@gmail.com - Vudinhninhqn@gmail.com
RSS
Home Home » Biên khảo - Tư liệu » Câu đối chiết tự – Đại tá Nhà văn Phạm Thanh Cải (sưu tầm, tổng hợp)

Câu đối chiết tự – Đại tá Nhà văn Phạm Thanh Cải (sưu tầm, tổng hợp)

Thứ Sáu, 20 tháng 2, 2015
    Chữ Hán là loại chữ tượng hình, do ghép các bộ thủ mà thành. Nhiều chữ phức hợp còn được ghép từ nhiều chữ mà thành. Chính vì vậy, từ xưa tới nay, việc chơi chữ Hán theo phép chiết tự và hợp tự mà thành.  
 
Thông tin cá nhân: (VanDanVietNet)    
Tác giả Phạm Thanh Cải 
Địa chỉ TP. Hà Nội 
ĐT: 01696306682  
Email: phamthanhcai@gmail.com 
_____  
 
CÂU ĐỐI CHIẾT TỰ  
 Phạm Thanh Cải (sưu tầm, tổng hợp)  
    Chữ Hán là loại chữ tượng hình, do ghép các bộ thủ mà thành. Nhiều chữ phức hợp còn được ghép từ nhiều chữ mà thành. Chính vì vậy, từ xưa tới nay, việc chơi chữ Hán theo phép chiết tự và hợp tự mà thành.
    Chiết tự (bẻ chữ) là phép bẻ, tách, chia một chữ thành một số chữ.
    Phép hợp tự (ghép chữ) là dùng một số chữ kết hợp lại với nhau để thành một chữ.
    Phép hợp tự là phép làm ngược với phép chiết tự. Thông thường người ta chơi chữ dùng phép chiết lự lẫn với phép hợp tự, nhưng thường gọi chung lại là trò chơi Chiết tự.
    Ngày xưa người ta thường dùng phép chơi chữ trong thơ, câu đối, trong các sự tích văn học về đối đáp giữa các văn nhân.
    Nhân dịp Xuân này, xin thử điểm lại sự tích câu đối chiết tự để mọi người cùng vui xuân mới.
    Vua Càn Long đời nhà Thanh Trung Quốc đi vi hành phương Nam, đi thuyền trên sông, qua một cánh rừng, cây cối tươi tốt, xanh biếc, hai bên có những dãy núi chạy dọc bờ sông, ứng khẩu một câu: "此木为柴山山出” (Thử mộc vi sài sơn sơn xuất), nghĩa là "Cây làm củi, từ những ngọn núi mà ra". Câu này chơi chữ là chữ Thử 此 (này) trên chữ Mộc 木 (cây) thành chữ Sài 柴 ( củi) , chữ sơn 山 (núi) trên chữ sơn 山 (núi) thành chữ Xuất 出 (ra). Quan tùy tùng là Kỷ Hiểu Lam là người tài trí, thấy khói chiều hôm trên các nhà dân vùng sông nước bay lên, liền đọc ngay vế đối: “因火生烟夕夕多” (Nhân hỏa sinh yên tịch tịch đa), nghĩa là do có lửa mà sinh khói, bóng chiều tối càng nhiều. Câu này chơi chữ là: Chữ Nhân 因 (nguyên nhân) bên chữ Hỏa (lửa) 火 thành chữ Yên 烟 (khói), chữ Tịch 夕(chiều tối) trên chữ Tịch 多 thành chữ đa (nhiều).
    Vế xuất: 此木为柴山山出 (Thử mộc vi sài sơn sơn xuất)
    Vế đối: 因火生烟夕夕多(Nhân hỏa sinh yên tịch tịch đa).
    Câu đối chơi chữ này rất hay, và có nhiều vế đối khác đối lại vế xuất của Vua Càn Long.
    Xin giới thiệu một số vế đối để cùng vui ngày Xuân mới.
    1- 白水作泉日日昌- Bạch thủy tác tuyền nhật nhật xương
    Bạch thủy tác tuyền nhật nhật xương, nghĩa là Nước trong (trắng) chảy thành suối, ngày ngày thêm đẹp đẽ. Câu này chơi chữ là chữ Bạch 白(trắng) trên chữ Thủy 水 (nước) tạo thành chữ Tuyền 泉 (suối), nhữ Nhật 日(ngày) trên chữ Nhật 日(ngày) thành chữ Xương 昌( hưng thịnh, đẹp đẽ, tươi sáng).
    2- 山石岩前古木枯 - Sơn thạch nham tiền cổ mộc khô 
    Sơn thạch nham tiền cổ mộc khô, nghĩa là núi đá có dòng nham thạch (núi lửa) ở trước thì cây lâu năm cũng bị khô. Chữ Sơn 山bên chữ Thạch 石 thành chữ Nham 岩, chữ cổ 古 bên chữ Lâm 木 thành chữ khô 枯
    3- 尔玉非玺土土圭 - Nhĩ ngọc phi tỉ thổ thổ khuê
    Nhĩ ngọc phi tỉ thổ thổ khuê, nghĩa là viên ngọc mà không phải là ngọc tỷ, trong đất và đất có ngọc khuê.  Chữ nhĩ 尔 (này) trên chữ Ngọc 玉(viên ngọc) thành chữ tỷ 玺 (ngọc tỷ), chữ thổ 土 (đất) trên chữ Thổ 土(đất) thành chữ Khuê 圭 (ngọc khuê)
    4-  女家即嫁可可哥 - Nữ gia tức giá khả khả ca
    Nữ gia tức giá khả khả ca, tức là con gái rời gia đinh đi lấy chồng, có sự bằng lòng cho phép của người anh.  Chữ 女 (con gái) bên chữ gia 家(gia đình) tức là chữ giá 嫁(đi lấy chồng), chữ khả 可 (có thể) chồng chữ khả 可 ( có thể) là chữ ca 哥 (anh).
    5- 林木为森火火炎 - Lâm mộc vi sâm hỏa hỏa viêm
    Lâm mộc vi sâm hỏa hỏa viêm, nghĩa là rừng có nhiều cây thành rừng rậm, ở bên nhiều ngọn lửa sẽ thấy nóng nực. Chữ Lâm 林 (rừng) dưới chữ Mộc 木 (cây) thành chữ Sâm 森 (rừng rậm), chữ Hỏa 火(lửa) đặt trên chữ Hỏa 火(lửa) thành chữ Viêm炎(nóng nực).
    6- 丑女为妞月月朋 Sửu nữ vi nựu nguyệt nguyệt bằng
 Sửu nữ vi nựu nguyệt nguyệt bằng: nghĩa là con gái dù có xấu vẫn là con gái, tháng tháng quen nhau thành bè bạn,  chữ sứu 丑(xấu) bên chữ nữ 女 (con gái) thành chữ nựu 妞(con gái), chữ nguyệt 月(tháng, trăng) bên chữ nguyệt 月thành chữ bằng朋 (bạn bè). 
    7- 小土归尘人人从 - Tiểu thổ quy trần nhân nhân tùng
    Tiểu thổ quy trần nhân nhân tùng: Hạt đất nhỏ li ti sẽ trở về hạt bụi, người đi với người là theo nhau.  Chữ Tiểu 小(Nhỏ) trên chữ Thổ 土 (Đất) thành chữ Trần 尘 (bụi), chữ Nhân 人(người) đi với chữ Nhân 人 (người) thành chữ Tùng,Tòng 从 (theo, đi theo).
    8 - 士心为志日日昌 Sĩ tâm vi chí nhật nhật xương
    Sĩ tâm vi chí nhật nhật xương: Lòng kẻ sĩ bao giờ cũng biến thành ý chí, càng ngày càng tốt đẹp.
    Chữ Sĩ 士 (trí thức, chiến sĩ) trên chữ Tâm 心(lòng, trái tim) thành chữ Chí 志 (ý chí), Chữ Nhật 日(ngày, mặt trời) trên chữ Nhật 日 (ngày, mặt trời) thành chữ Xương 昌 (tốt đẹp, sáng sủa). 
    9-  因女为姻人人从 Nhân nữ vi nhân nhân nhân tong
    Nhân nữ vi nhân nhân nhân tòng: Nữ giới là nguyên nhân của hôn nhân hay có nữ giới sẽ có hôn nhân, người đi với người là theo nhau. Chữ Nhân 因 (nguyên ngân) bên chữ Nữ 女 (con gái) thành chữ Nhân 姻 (hôn nhân), chữ Nhân 人(người)bên chữ Nhân 人(người)thành chữ Tùng, Tòng (theo nhau).
10- 一人为大可可哥 Nhất nhân vi đại khả khả ca
    Nhất nhân vi đại khả khả ca: Một người thành to lớn, có thể trở thành người anh. Chữ Nhất 一(một)  nằm ở giữa chữ Nhân人(người) thành chữĐại 大(to, lớn), chữ khả 可 (có thể) chồng chữ khả 可 (có thể) là chữ ca 哥 (anh).
    11- 日月共明日日昌 Nhật nguyệt cộng minh nhật nhật xương 
Nhật nguyệt cộng minh nhật nhật xương: Mặt trời và mặt trăng cùng sáng thì càng ngày càng tươi sáng. Chữ Nhật日(mặt trời) bên chữ Nguyệt 月(mặt trăng) thành chữ Minh 明(sáng), Chữ Nhật 日(ngày, mặt trời) trên chữ Nhật 日 (ngày, mặt trời) thành chữ Xương 昌 (tốt đẹp, sáng sủa). 
    12- 门口作问口口回 Môn khẩu tác vấn khẩu khẩu hồi 
    Môn khẩu tác vấn khẩu khẩu hồi: Cái miệng của người trong cánh cửa nói ra là hỏi việc gì đó, nhiều cái miệng cùng nói, cùng khuyên chắc phải quay về. Chữ Khẩu 口(miệng) trong chữ Môn 门(cửa) thành chữ Vấn 问(hỏi), Chữ Khẩu 口(miệng) trong chữ Khẩu 口(miệng) thành chữ Hồi 回 (quay về).
    Còn rất nhiều vế đối lại vế xuất của Càn Long nữa. Trên đây chỉ điềm lại một vài câu để cùng vui không khí Tết.
Đại tá Nhà văn Phạm Thanh Cải (sưu tầm, tổng hợp) 
Phạm Thanh Cải    
© Tác giả giữ bản quyền.  
Cập nhật theo nguyên bản của tác giả gửi từ Hà Nội ngày 20.02.2015  
Xin Vui Lòng Ghi Rõ Nguồn VanDanViet.Net Khi Trích Đăng Lại.  
_________________________________________________  
 
Chia sẻ bài viết
Bài liên quan

Comments[ 0 ]


Đăng nhận xét